Zdrowie psychiczne Polaków a branża szkoleniowa

Stan zdrowia psychicznego Polaków

W poprzednim artykule zwróciliśmy uwagę na jeden z aktualnych problemów, którym jest kryzys zdrowia psychicznego. Dotyczy on całej Europy, w tym Polski w szczególności. Według danych z 2021 roku, co czwarty Polak przynajmniej raz w swoim życiu usłyszał diagnozę zaburzenia psychicznego. Okazuje się, że najczęściej chorujemy na zaburzenia nerwicowe (16% populacji) oraz depresję (około 5%).

Najbardziej alarmujące wydają się statystyki dotyczące prób samobójczych. Już przed pandemią COVID-19 Polska cechowała się jednym z najwyższych wskaźników samobójstw w Europie. Liczba prób samobójczych w naszym kraju systematycznie zwiększa się od 2013 roku. Wzrost tej smutnej statystyki odnotowano miedzy innymi w grupie osób najmłodszych: według danych Komendy Głównej Policji między rokiem 2020 a 2021 nastąpił 77-procentowy (!) wzrost zachowań samobójczych wśród młodzieży.

 

Różnice między kobietami i mężczyznami

Którą z płci w większym stopniu dotykają problemy ze zdrowiem psychicznym? Tak naprawdę trudno jednoznacznie odpowiedzieć na to pytanie.

Z jednej strony to kobiety częściej niż mężczyźni doświadczają depresji (według danych z 2020 r. nawet dwukrotnie częściej) oraz gorzej niż oni oceniają swoje zdrowie psychiczne. Płeć piękna w większym stopniu skarży się także na codzienny na stres. Kobiety częściej niż panowie szukają pomocy w Poradniach Zdrowia Psychicznego oraz decydują się na urlop zdrowotny z powodu problemów ze zdrowiem psychicznym.

Z drugiej jednak strony dane wskazują, że pandemia COVID-19 i jej skutki bardziej odbiły się na zdrowiu psychicznym mężczyzn niż kobiet. W 2021 roku grupą o najwyższym wskaźniku prób samobójczych byli mężczyźni w wieku 35-39 lat oraz 30-34 lat. Za nimi uplasowały się młode kobiety (nastolatki oraz panie w wieku 19-24 lata). Na odebranie sobie życia najczęściej decydują się mężczyźni w czasie swojej największej aktywności zawodowej – może być to związane z jednej strony ze stresem w pracy, a z drugiej z wygórowanymi oczekiwaniami społecznymi, które ich spotykają.

 

Zdrowie psychiczne a praca

Pogarszający się stan zdrowia psychicznego ma wpływ na wszystkie sfery życia człowieka, w tym na pracę zawodową.

Często nie pojawiamy się w pracy z powodu problemów ze zdrowiem psychicznym. W 2020 roku blisko 11% dni absencji chorobowych było związanych z zaburzeniami psychicznymi. W 2022 roku według  danych ZUS zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania zajęły piąte miejsce wśród chorób najczęściej powodujących absencję w pracy.

Zależność między wykonywaną pracą a kondycją psychiczną jest dwukierunkowa. Problemy ze zdrowiem psychicznym wpływają na naszą aktywność w pracy, ale również praca ma wpływ na nasze samopoczucie. Wskazuje na to m.in. fakt, że ok. 33 proc. osób chorujących na depresję uważa, że praca przyczyniła się do ich problemów ze zdrowiem psychicznym.

 

Przyczyny złego stanu psychicznego Polaków

Dlaczego czujemy się tak źle? Przyczyn jest co najmniej kilka.

Ostatnie lata nie były dla nas łatwe. Jednym z wydarzeń, które odbiło największe piętno na Polakach, jak i na reszcie świata, była oczywiście pandemia COVID-19 i związane z nią skutki (lockdown, praca zdalna, rozluźnienie kontaktów społecznych, spowolnienie gospodarki, inflacja, zamykanie się biznesów, utrata pracy). Szacuje się, że pandemia spowodowała pogorszenie stanu psychicznego u około połowy Polaków. Pod tym kątem jako kraj uplasowaliśmy się na drugim miejscu wśród państw biorących udział w jednym z badań sprawdzających kondycję psychiczną Europejczyków po pandemii. Co sprawiło, że zajęliśmy to wysokie, niechlubne, miejsce? Mieszkańcy Polski, w porównaniu do innych krajów, podczas pandemii byli najbardziej narażeni na doświadczenie krótkotrwałych (trwających do 3 miesięcy) okresów bez pracy. Dodatkowo w naszym kraju obostrzenia związane z pandemią należały do jednych z najbardziej surowych i długotrwałych w Europie.

Podczas pandemii około 86% Polaków odczuwało podenerwowanie, niepokój i napięcie. U około 10% Polaków w trakcie pandemii pojawiły się myśli samobójcze.

Wzrost inflacji również negatywnie wpłynął na zdrowie psychiczne Polaków. 48,9 proc. z nas doświadczyło pogorszenia zdrowia psychicznego, kondycji psychicznej, samopoczucia bądź funkcjonowania psychicznego w związku z wysoką inflacją.

Inne wydarzenia, które pogarszają nasz stan psychiczny, to m.in. niepewna sytuacja geopolityczna, wojna w Ukrainie, wizja kryzysu klimatycznego, szybkie zmiany na rynku pracy i w świecie nowych technologii.

Jak już wspominaliśmy wyżej, ważnym czynnikiem wpływającym na zdrowie psychiczne może być praca. Głównymi przyczynami problemów psychicznych w miejscu pracy są nadmiar stresu, wysokie wymagania, presja czasu, zbyt duża liczba zadań, niskie poczucie kontroli, brak równowagi między obowiązkami a wynagrodzeniem oraz złe relacje w zespole i z przełożonymi, a także poczucie braku kompetencji do wykonywania powierzonych zadań.

 

Jak radzimy sobie z tą sytuacją?

Odpowiedź na to pytanie można sformułować krótko: niestety nie najlepiej.

W Polsce nie dysponujemy odpowiednim zapleczem, które pozwala nam odpowiednio odpowiedzieć na dużą skalę zachorowań na zaburzenia psychiczne. Brakuje specjalistów, a czas oczekiwania na wizytę w poradni zdrowia psychicznego jest zbyt długi dla osób, które przecież potrzebują pomocy jak najszybciej (na dzień 19.02.2024 średni czas oczekiwania na wizytę u psychiatry wynosił 127 dni, w niektórych województwach nawet 272 dni – źródło: swiatprzychodni.pl).

Dodatkowym problemem, związanym z powyższym, jest także fakt, że w naszym kraju zbytnio polegamy na podejściu biomedycznym do leczenia zaburzeń psychicznych. O ile przyjmowanie odpowiednio dobranych leków jest ważne w procesie zdrowienia, to zazwyczaj nie jest ono wystarczające do pokonania choroby.

 

Stan zdrowia psychicznego Polaków a branża szkoleniowa

Wiemy już, że kondycja psychiczna Polaków nie jest w najlepszym stanie. Czy jako branża szkoleniowa możemy w jakikolwiek sposób odpowiedzieć na ten problem? Sądzimy, że tak. Oto kilka możliwości działań, które zauważamy.

1. Szkolenia dla specjalistów zdrowia psychicznego. Zdecydowanie tego rodzaju fachowców nam brakuje! Potrzebne są zarówno odpowiednie szkolenia kwalifikacyjne, jak i kursy doszkalające dla psychoterapeutów, psychiatrów i psychologów. W ostatnim czasie pojawiają się też nowe zawody, np. asystent zdrowienia – jest to osoba, która sama w przeszłości przeżyła kryzys psychiczny, a jej zadaniem jest wspieranie chorego w procesie zdrowienia.
2. Szkolenia dotyczące pomocy psychologicznej. Skoro brakuje nam specjalistów, być może jednym z rozwiązań jest edukowanie osób spoza kadry psychologów i psychiatrów, tak aby mogły one udzielać „pierwszej pomocy psychologicznej” osobom w swoim otoczeniu.

3. Szkolenia dla pracodawców i menedżerów. Niektóre badania wskazują, że niemal 90% pracowników oczekuje od pracodawcy wprowadzenia programu, którego celem będzie dbanie o zdrowie psychiczne pracowników. Warunki pracy mają niebagatelny wpływ na psychikę, więc pracodawcy i kadra zarządzająca powinni wiedzieć, w jaki sposób je kształtować.

1. Szkolenia dla pracowników z zarządzania stresem w miejscu pracy. Te szkolenia mogą obejmować techniki radzenia sobie ze stresem, utrzymywania równowagi między życiem prywatnym a zawodowym oraz dostrzegania objawów wypalenia zawodowego.
2. Programy wsparcia dla młodzieży. Młodzi ludzie są wyjątkowo dotknięci problemami ze zdrowiem psychicznym, dlatego tworzenie programów i warsztatów profilaktycznych dla dzieci i młodzieży w szkołach jest tak ważne.
3. Szkolenia dotyczące zdrowego stylu życia. Istnieje wiele aspektów stylu życia, które mają pozytywny wpływ na zdrowie psychiczne, a jakich można się nauczyć. Są to np. aktywność fizyczna, zdrowe odżywianie, techniki relaksacyjne i umiejętność radzenia sobie ze stresem.

 

Jako eduRoom jesteśmy całkowicie świadomi problemu, jakim jest pogłębiający się kryzys zdrowia psychicznego. Chcemy dołożyć swoją cegiełkę do działań mających na celu poradzenie sobie z tym wyzwaniem. Już teraz pracujemy nad rozwiązaniem, które, mamy ogromną nadzieję, będzie służyć poprawie zdrowia psychicznego Polaków (i nie tylko!). Śledźcie naszą działalność, żeby być na bieżąco z postępami naszych prac.

 

Źródła:

Bojarczuk S. & FEPS. (2022). MENTAL HEALTH AND SUICIDE DURING THE PANDEMIC: POLAND. feps-europe.eu. Dostęp: 21.02.2024, https://feps-europe.eu/wp-content/uploads/2022/08/Mental-health-and-suicide-during-the-pandemic-Series-Poland.pdf

Health and well-being at work: survey report 2021 by the CIPD

HOUSE OF SKILLS. (2024). Trendy w rozwoju ludzi na rok 2024. Raport House of skills.

Job Satisfaction, Burnout, & Organizational Commitment among Social Workers. 2019

Kocur N. (01.01.2024). Zdrowie psychiczne Polaków – statystyki zdrowia psychicznego (stan na 2024). Pokonaj Lęk. https://pokonajlek.pl/zdrowie-psychiczne-polakow/

Tareq Lubbadeh (2020). Job Burnout: A General Literature Review.

The Mental Wellbeing at Work survey, 2021